“Chúng tôi muốn các cầu thủ của mình thi đấu bên ngoài lãnh thổ Syria, chúng tôi cần họ thi đấu ở nước ngoài.”
Có lẽ không một bản cáo trạng nào về cuộc khủng hoảng của bóng đá Syria sinh động hơn phát biểu của trợ lý HLV ĐTQG khuyến khích các cầu thủ nước này rời bỏ quê hương với nhiều rắc rối để thi đấu ở một nơi khác.
Tarek Jabban không chỉ huấn luyện ĐTQG nước mình, mà còn từng là một trong những cầu thủ hoàn thiện nhất trong lịch sử giải quốc nội Syria. Là một cầu thủ thời tiền chiến và anh biết rõ hơn tất cả về sự sụp đổ của nền bóng đá nước nhà kể từ khi cuộc chiến bắt đầu sáu năm về trước.
Giải đấu đang trong tình trạng xuống cấp đến mức mà các cầu thủ không có nổi những sự hỗ trợ hay khả năng tiếp cận các thiết bị luôn sẵn có ở bên ngoài.
Nhiều cầu thủ đã ra đi, và phần lớn trong số 23 tuyển thủ có mặt tại Malaysia hiện đang không thi đấu ở trong nước, nhiều ngôi sao trong đó có đội trưởng Ahmad Al Salih, cầu thủ thuộc biên chế Henan Jianye ở Trung Quốc. Firas Al-Khatib, một trong những cầu thủ kinh nghiệm nhất trong đội hiện đang chơi cho Al Kuwait.
Omar Kharbin là một trường hợp nữa đủ tiêu chuẩn thi đấu ở nước ngoài, cho Al-Hilal của Ả-Rập Xê-Út, một trong những CLB nổi tiếng nhất ở Trung Đông. Có lẽ cầu thủ tốt nhất vẫn đang chơi bóng ở Syria là người anh họ của Omar Kharbin, Osama Omari ở Al-Wahda, Damascus, và hiện đang là vua phá lưới của giải đấu.
Không giống như những người khác, Omari đã không thể ra nước ngoài thi đấu do phải thực hiện nghĩa vụ quân sự và sau đấy được Bộ Quốc Phòng Syria trả về CLB Al-Wahda. Nhiều cầu thủ cũng như những thanh niên khác đã lên đường trước thời điểm cuộc chiến diễn ra, trong đó có Kharbin. Anh đã không phải đi nghĩa vụ vì là con một trong gia đình.
Cuộc chiến đã gây ảnh hưởng nặng nề lên giải quốc nội về mặt địa lý. Các đội chỉ có thể thi đấu ở những khu vực do chính phủ kiểm soát. Điều này khiến cho các trận đấu chỉ được diễn ra ở hai thành phố là Damascus và Latakia. Tuy nhiên, khi chính quyền giành lại quyền kiểm soát của những khu vực bị tàn phá nhất bởi chiến tranh do quân nổi dậy chiếm đóng trước đó, bóng đá đã một lần nữa bắt đầu mở rộng và vào tháng Một năm nay nó đã quay lại với thành phố Aleppo. Các trận đấu giờ đây cũng được tổ chức ở khu vực phía nam tại Homs.
Sự quay lại nhanh chóng của bóng đá với những khu vực này cho thấy quyết tâm của chính phủ trong việc sử dụng bóng đá để chứng tỏ rằng sự bình yên đã trở lại và quân đội đã giành chiến thắng. Hình ảnh nào có thể chứng tỏ điều đó tốt hơn việc người dân đến sân theo dõi một trận bóng?
Tuy nhiên, sự phát triển đó chỉ là ảo giác.
Sự thật là giải quốc nội vẫn đang chìm trong khủng hoảng.
Những năm tháng chịu cấm vận kinh tế và sự sụt giảm của đồng nội tệ đồng nghĩa với nguồn tài chính eo hẹp dành cho giải đấu. LĐBĐ Syria không có tiền để tổ chức các trận đấu.
Chúng tôi được biết rằng những khoản đầu tư bí mật là rất hạn chế và hiện chính phủ đang phải bỏ tiền ra để duy trì. Những trận đấu có nhiều khán giả chỉ đếm được trên đầu ngón tay bởi NHM không đủ tiền mua vé vào sân và luôn có những nỗi lo thường trực về an ninh ở những địa điểm có đông người tụ tập.
Lương trung bình của một cầu thủ Syria giỏi ở giải quốc nội chỉ là 200 USD (161 Bảng) một tháng. Đó là một mức lương ổn so với tiêu chuẩn của Syria nhưng không thể so với những nơi khác. Đội vô địch chỉ được thưởng 10,000 USD (8,000 Bảng).
Bóng đá Syria do vậy tiếp tục gặp bất lợi khi những cầu thủ tốt nhất đã ra nước ngoài còn các CLB thì không thể thu hút được tài năng đến từ những nơi khác. Do vậy không bất ngờ khi không có một cầu thủ ngoại nào chơi bóng tại Syria.
Một cầu thủ đã rời đi trước khi cuộc chiến diễn ra là Mohannad Ibrahim, người đã được phát triển thông qua hệ thống đào tạo trẻ của Al Karramah ở Homs, một trong những đội bóng lâu đời nhất cả nước. Giờ đây khi đã 30 tuổi, anh là một tuyển thủ quốc gia có tiếng, nhưng lại chuyển đến Ả-Rập Xê-Út và Cộng hòa Séc trước khi thi đấu cho Kufr Som của Jordan bây giờ.
“Nhìn chung tình hình kinh tế tại Syria lúc này đang rất khó khăn và đương nhiên nó cũng phản ánh cả thể thao,” Ibrahim cho biết. “Tôi biết nhiều thành viên của đội và tôi vẫn giữ liên lạc với họ và tất cả họ đều đang phải đối mặt với điều kiện sống khó khăn.”
Lần cuối cùng Ibrahim khoác áo ĐTQG là vào năm 2011. Anh nói rằng mình đã nhận được nhiều lời mời kể từ khi lên tuyển nhưng đã từ chối vì những lí do cá nhân hơn là chính trị.
“Dĩ nhiên là tôi muốn, nhưng như bạn biết đấy có rất nhiều yếu tố cản trở tôi gắn bó với đội, và những yếu tố đó đã bắt tôi phải từ chối tất cả, nhưng dù sao thì họ vẫn ở trong trái tim tôi và tôi chúc cho họ những điều tốt đẹp nhất. Tôi ước họ luôn có những màn trình diễn thuyết phục và vượt qua vòng loại với thành tích tốt nhất.”
Chúng tôi đã đến xem một trận đấu ở giải quốc nội giữa Al-Shorta (đại diện cho cảnh sát) và Jableh, đội bóng đến từ khu vực gần Latakia bên bờ biển Địa Trung Hải.
Trận đấu được diễn ra tại SVĐ Tishreen ở Damascus vào một buổi chiều thứ Sáu. Quân đội canh gác ở cửa khu tổ hợp thể thao với những chiếc súng máy, một lời nhắc nhở về những nỗi lo an ninh. Điều đó lí giải tại sao nhiều người không tới sân và lượng khán giả vẫn duy trì ở mức thấp.
SVĐ Tishreen là một ví dụ điển hình. Bốn năm trước, ở một khách sạn trong khu tổ hợp, Youssef Suleiman, một cầu thủ đến từ CLB Al-Wathbah ở Homs, đã bị sát hại bởi một quả pháo cối khi anh đang chuẩn bị cho một trận đấu trong khuôn khổ giải quốc nội ở Syria
Trong sân các CĐV tạo ra những âm thanh náo nhiệt. Trống và các bài hát từ một góc nhỏ vang vọng khắp cả SVĐ đang trống trải ở cả ba bên. Lúc đó chỉ có khoảng 300 người ở trong sân.
Một CĐV dẫn gia đình của mình tới sân và anh không hề tỏ ra bi quan.
“Việc giữ hi vọng và luôn tỏ ra lạc quan là rất quan trọng,” anh cho biết. “Sống một cách bình thường trong cả thể thao lẫn những việc khác. Những đứa trẻ cần phải được như vậy, những gì đang diễn ra không phải lỗi của chúng, chúng cần xem thể thao, đến trường và thăm công viên.”
Trong lúc diễn ra giờ nghỉ giữa hiệp, chúng tôi được phép đi xuống đường chạy dưới sân. Ở đó chúng tôi đã gặp người đứng đầu ĐTQG Syria và người phụ trách chính các kết quả của vòng loại.
Khi đợi, chúng tôi đã nhìn rõ hơn mặt sân – những vết nứt trên sân, đất cằn cỗi và một màu xanh thô đến mức trông chúng gần như không giống cỏ. Đó là lí do tại sao hiệp một phải tạm dừng nhiều lần vì những chấn thương.
HLV trưởng Ayman Hakeem biết rõ vấn đề: “Những kết quả mà chúng tôi thu được cho đến thời điểm này là một kì tích bởi điều kiện sống mà chúng tôi đang phải trải qua là rất tệ, tất cả những đội khác đều được thi đấu trên sân nhà trừ chúng tôi, đội luôn phải thi đấu bên ngoài. Những gì mà cả đội làm được cho đến thời điểm này là bằng chứng cho thấy tinh thần ý chí của các cầu thủ.”
Nhìn qua vai ông, chúng tôi thấy một biển quảng cáo rất to có in hình tổng thống Bashar Assad nằm trên khán đài phía sau gôn. Đó là một lời nhắc nhở rằng chiến tranh đang là bối cảnh tại Syria. Ảnh hưởng của nó lên bóng đá trong nước cũng như những địa điểm trung lập và sự thiếu hụt của các trận giao hữu dành cho ĐTQG cho thấy Syria đang gặp nhiều trở ngại hơn so với các ĐTQG khác, tuy nhiên HLV không nản chí.
Khi trở lại khán đài, đi cùng với HLV trưởng, chúng tôi nghe thấy các CĐV bắt đầu hô vang “nước Nga, nước Nga, nước Nga”. Chúng tôi nghĩ rằng đó là sự hướng đến chiến dịch cho World Cup diễn ra vào hè năm sau, tuy nhiên phiên dịch viên lại cho chúng tôi biết rằng đó là bởi các CĐV nghĩ chúng tôi là những người Nga. Họ cho rằng nếu truyền thông phương Tây quan tâm đến bóng đá Syria thì chỉ có thể là từ Nga.
Trận đấu đã kết thúc với tỉ số 3-2 nghiêng về Jableh.
Văn hóa bóng đá đã ăn sâu tại Syria và trước khi cuộc nổi loạn diễn ra thì bóng đá nội rất phát triển. Một ví dụ về sự phổ biến và sâu rộng là khi đội tuyển quốc gia nữ chơi trận đấu chính thức đầu tiên vào năm 2005. Các đấng mày râu hiện đang thu hút toàn bộ sự chú ý, nhưng ĐT nữ của Syria cũng đang bước vào chiến dịch chuẩn bị cho vòng loại World Cup của họ, và nó cũng quan trọng chẳng kém gì của ĐT bóng đá nam.
Không giống như các đồng nghiệp nam, các trận đấu của ĐT nữ đã phải dừng lại hoàn toàn bởi chiến tranh. Họ đã không thi đấu một trận đấu quốc tế nào kể từ năm 2011 và sau 6 năm chờ đợi thì giờ đây họ đang chuẩn bị đá 4 trận trong vòng 8 ngày ở Việt Nam.
Noor Jrees, năm nay 21 tuổi và đang ở cùng đội đóng quân tại trụ sở LĐBĐ Syria trước khi lên đường bay tới Hà Nội.
Jrees cho biết: “Chúng tôi có khả năng tham gia, và chúng tôi có hi vọng rằng mình có thể có được những kết quả tốt với tất cả sự hỗ trợ hiện có và các HLV là những người giúp đỡ rất nhiều, đội sẽ đạt được những mục tiêu đã đề ra.”
Cho dù là bóng đá nữ hay bóng đá nam, ĐTQG hay CLB, thì luôn có một niềm đam mê vô tận dành cho bóng đá nơi đây cho dù hoàn cảnh hiện tại buộc các cầu thủ phải thi đấu dưới điều kiện cơ sở vật chất không đảm bảo, cùng với chất lượng của nền bóng đá nội và trong bối cảnh một cuộc chiến đang diễn ra.
Ibrahim nói rằng NHM Syria là nụ cười của bóng đá.
Người dân Syria có lẽ không có nhiều lí do để cười lúc này, nhưng ĐTQG của họ đang làm tất cả đề thay đổi điều đó.
Bài viết được dịch từ phần Hai của series Syria: Football on the frontline trên BBC Sport